Συμμετοχικός Προϋπολογισμός

Τα τελευταία χρόνια η επέκταση της συνεργασίας μεταξύ αποκεντρωμένων φορέων και οι προσπάθειες των κινημάτων πόλεως να γνωστοποιήσουν στο ευρύ κοινό τις εμπειρίες εκδημοκρατισμού της δημοτικής διαχείρισης οδήγησαν σε πόλεις της Λατινικής Αμερικής στην προσπάθεια συμμετοχής ευρύτερων κομματιών της κοινωνίας στη λήψη αποφάσεων, πράγμα το οποίο αργότερα πήρε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και ονομάστηκε Συμμετοχικός Προϋπολογισμός(ΣΠ).
Ο ΣΠ αποτελεί μια διαδικασία συμμετοχής των πολιτών στη λήψη αποφάσεων που σχετίζονται με τους στόχους και την κατανομή των δημοσίων επενδύσεων σε τοπικό επίπεδο. Πρόκειται, δηλαδή, για πειράματα που στόχος τους είναι να αποκτήσουν οι πολίτες ενεργό ρόλο στον καθορισμό των επενδυτικών προτεραιοτήτων των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης, με την οργάνωση ετήσιων κύκλων ανοιχτών δημοσίων συνελεύσεων, οι οποίες λειτουργούν καθ' όλη τη διάρκεια του ενός έτους, με στόχο να καταρτιστεί πρόταση προϋπολογισμού για το επόμενο, που θα έχει ως βάση τα αιτήματα των πολιτών.
Η καινοτομία του ΣΠ συνιστάται στο ότι σε αυτήν την περίπτωση δεν είναι μόνο οι τεχνικοί ή οι κυβερνήτες αυτοί που παίρνουν, κεκλεισμένων των θυρών, τις αποφάσεις γύρω από τα έσοδα και τις δαπάνες .Είναι ο πληθυσμός εκείνος που μέσω μιας διαδικασίας συζητήσεων και διαβουλεύσεων καθορίζει το ύψος των εσόδων και των δαπανών και αποφασίζει που θα γίνουν οι επενδύσεις, ποίες πρέπει να είναι οι προτεραιότητες, οι δράσεις και τα έργα που θα πρέπει να αναπτύξει η δημαρχία, έτσι και ο προϋπολογισμός γίνεται συμμετοχικός.
Το μοντέλο του προϋπολογισμού όπως περιγράφεται παραπάνω, έχει δώσει δείγματα γραφής στην Νότια Αμερική όπου στόχο έχει τον εκδημοκρατισμό των τοπικών θεσμών ενώ στις Η.Π.Α., στην Βόρεια Ευρώπη και την Αφρική η συμμετοχή έχει περισσότερο "συμβουλευτική" έννοια και έχει πρωταρχικό στόχο την αύξηση της διαφάνειας. Το μεγαλύτερο επίτευγμα του ΣΠ πέρα από την οικονομική διαφάνεια είναι η ενεργοποίηση και η πολιτικοποίηση μεγάλων μερίδων του πληθυσμού. Η δραστηριοποίηση αυτή του κόσμου αμφισβητεί στην ουσία την αυστηρή ιεραρχική δομή διευθύνοντα διευθυνομένου και την τεχνοκρατική ιδεολογία, βασικά χαρακτηριστικά του κυρίαρχου τρόπου παραγωγής, επιβάλλοντας μια μορφή κοινωνικού ελέγχου. Η έννοια του ΣΠ στην ελληνική κοινωνία αποτελεί κάτι το ξένο και πόσο μάλλον άγνωστο, αφού η έλλειψη δημοκρατίας στα κέντρα λήψης αποφάσεων αλλά και οι αμέτρητες αδιαφανείς διαδικασίες είναι πλέον σύμφυτες με το ελληνικό κράτος. Ωστόσο , προσπάθειες έγιναν από μεμονωμένα ριζοσπαστικά σχήματα της τοπικής αυτοδιοίκησης για την εφαρμογή του ΣΠ, προκειμένου να παταχθεί η χρόνια αδιαφάνεια αλλά και η γραφειοκρατικοποίηση των διοικητικών μηχανισμών, προσπάθειες οι οποίες δεν ευοδώθηκαν.
Όμως και στο ελληνικό Πανεπιστήμιο παρατηρείται έλλειψη δημοκρατίας στο τρόπο λήψεως αποφάσεων αλλά και έλλειψη διαφάνειας καθώς τα λιγοστά χρήματα που δίνονται, από τον κρατικό προϋπολογισμό, για την παιδεία κακοδιαχειρίζονται, και πολύ μικρό ποσοστό αυτών χρησιμοποιείται για την κάλυψη των αναγκών των τριτοβάθμιων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Ο νέος νόμος πλαίσιο με πρόσχημα την οικονομική αυτοτέλεια των ιδρυμάτων θεσμοθετεί και εντείνει την τωρινή αδυναμία οικονομικού ελέγχου από το σύνολο της πανεπιστημιακής κοινότητας. Ως συνέχεια της κακής λειτουργίας των διοικητικών μηχανισμών των Πανεπιστημίων και ΤΕΙ οι νεοφιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που κάνει κυβέρνηση με το νόμο πλαίσιο και επιχειρεί να εισάγει τα τετραετή αναπτυξιακά πλάνα χρηματοδότησης, τους managers, και τα ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια μέτρα τα οποία θα αποτελέσουν την ταφόπλακα των Ανώτατων Ιδρυμάτων.
Σε έναν θεσμό όπως το ελληνικό Πανεπιστήμιο το οποίο είναι δημόσιο και όχι κρατικό οφείλουμε να κάνουμε προτάσεις που στόχο θα έχουν το βάθεμα της δημοκρατίας, τη δυνατότητα λα'ι'κής παρέμβασης και συμμετοχής στο εσωτερικό του. Απέναντι σε αυτούς θέλουν να μεταφέρουν τα κέντρα λήψης αποφάσεων εκτός πανεπιστημίου, όπου λίγοι θα αποφασίζουν, αντιπροτάσουμε την εφαρμογή του ΣΠ στο ελληνικό Πανεπιστήμιο προκειμένου η εκπαιδευτική κοινότητα, που είναι η μόνη ικανή να γνωρίζει τις ανάγκες των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων να είναι και αυτή που θα αποφασίζει για την διαχείριση και κατανομή των οικονομικών πόρων τους. Με αυτό τον τρόπο ανοίγει ο δρόμος για ένα άμεσο, δημοκρατικό και συνεπώς πραγματικό έλεγχο του πανεπιστημίου από τους φοιτητές και τους εργαζόμενους. Με προοπτική ο έλεγχος αυτός να περιλαμβάνει όλα τα διοικητικά θέματα των Ανώτατων Ιδρυμάτων.
Το κείμενο αυτό δεν γράφτηκε σαν θέση του Δικτύου Intifada αλλά σαν ζήτημα ή βάση για να προκαλέσει διάλογο και προβληματισμό πάνω στον Συμμετοχικό προυπολογισμό και τα αποτελέσματα του.